Larenks (qırtlaq) üç hissədən ibarətdir: səs tellərinin yerləşdiyi orta hissə (glottis), səs tellərinin üstündəki supraglottik hissə və glottisin altındakı subglottik hissə. Subglottik bölmə ağciyərlərə doğru nəfəs borusu (traxeya) kimi davam edir.

Laringeal xərçənglərin 90% -i squamus hüceyrəli karsinomlardır. Şiş tez -tez səs tellərinin yerləşdiyi glottis və supraglottik qırtlaqdan əmələ gəlir.

Risk faktorları hansılardır?

Tütün və həddindən artıq spirtli içki qəbul edənlər və 60 yaşdan yuxarı şəxslər daha yüksək risk altındadır. Xəstələrin təxminən 90%-i siqaret çəkir və 15 il siqaret istifadə edənlərin riski 30 dəfəyə qədər artırdığı irəli sürülüb.

Boğaz xərçənginin əlamətləri nələrdir?

Simptomlar şişin yerləşdiyi qırtlaq bölməsinə görə dəyişir. Ən çox görülən simptom səsin boğulmasıdır. Glottik xərçənglərdə səs qısılması erkən dövrdə görülərkən, supraqlottik və subglottik xərçənglərdə gec dövrdə müşahidə edilir.

Səs qısılması iki həftə davam edərsə, bir mütəxəssislə məsləhətləşməlisiniz.

Supraglottik xərçəng tənəffüs yollarının tıxanması, udma çətinliyi, qulaq ağrısı və ya kilo itkisi kimi aşkar əlmətlər görünənə qədər simptomlar göstərmir. Boyundakı limfa düyünlərinin metastazı nəticəsində yaranan kütlə bəzən ilk simptom ola bilər. Supraglottik xərçənglərdə udma çətinliyi və qulaq ağrısı (otalji) təzahürlərinə daha çox rast gəlinir. İrəli mərhələdə öskürək, daralma və tənəffüs yollarının tıxanması kimi simptomlar qırtlaq xərçənglərində də görülə bilər.

Erkən diaqnoz qoymaq mümkündürmü?

Erkən dövrdə səs dəyişikliyi/boğulma, udma və tənəffüs əlamətləri görünməyə başladığı üçün səs tellərini əhatə edən şişləri də erkən dövrdə təyin etmək mümkündür. Bununla belə, supraglottik və subqlottik şişlər diaqnoz edilə bilən zaman, şiş adətən böyüyür və irəliləyir.

Diaqnoz necə qoyulur?

Diaqnoz laringoskopiya və biopsiya ilə qoyulur. Xəstələrin 60% -ində yalnız lokallaşdırılmış xəstəlik olduğu halda, 25% -də yerli xəstəlik və regional nodal metastatik yayılma, 15% -də inkişaf etmiş xəstəlik, uzaq metastazlar və ya hər ikisi var. Uzaq metastazlar tez-tez ağciyərlərdə və qaraciyərdə müşahidə olunur.

Mərhələ ağız boşluğu xərçəngləri ilə eynidir.

Necə müalicə olunur?

Şişin ölçüsündən və yerindən asılı olaraq, yalnız cərrahiyyə və ya cərrahiyyə, şüa terapiyası və kemoterapi ilə birlikdə tətbiq edilir. Bəzi erkən diaqnoz edilmiş qırtlaq xərçənglərində xərçəngli toxuma lazer şüası ilə kəsilərək çıxarıla bilər. Cərrahiyyə şişin ölçüsündən asılı olaraq tək səs telinin (kordektomiya), qırtlağın bir hissəsinin (qismən larinqektomiya) və ya bütün qırtlaqın (total laringektomiya) çıxarılmasını tələb edə bilər. Bu əməliyyatlarda boyun ön hissəsində nəfəs borusu (traxeostomiya) aparan dəlik açılır və xəstənin buradan nəfəs almasına icazə verilir. Total laringektomiyada bütün qırtlaq çıxarıldığı üçün bu dəlik qalıcıdır.

Digər cərrahi əməliyyatlarda əməliyyat yeri sağaldıqdan sonra dəlik bağlanır. Boyundakı limfa düyünlərində metastaz varsa və ya yayılma ehtimalı varsa, əməliyyat zamanı boyundakı limfa düyünlərinin çıxarılması lazım ola bilər (boyun diseksiyası).

Şiş və ya cərrahi müdaxilədən asılı olaraq xəstələrdə səs itkisi və udma çətinliyi ola bilər və bu tapıntılar xərçəng müalicəsindən sonra xüsusi reabilitasiya ilə müalicə olunur. Hətta total laringektomiya əməliyyatının aparıldığı hallarda belə, xüsusi təlimlə xəstələr nəfəs borusu, ağciyərləri və ya yemək borusundan istifadə edərək danışmağı öyrənə bilərlər. Bu prosesə kömək etmək üçün boyuna bərkidilmiş xüsusi cihazlardan istifadə etmək olar.

Qorunmaq mümkündürmü?

Xərçəng riski yüksək olan vərdişlərdən, xüsusilə tütündən istifadədən qaçaraq və sağlam bir həyat üçün həyatınızda lazımi düzəlişlər edərək xərçəng riskini azalda bilərsiniz.